اخلاقیات و آزادی
چارلز بوکوفسکی جمله ای دارد که متوجه این موضوع است که انسانِ بدونِ اخلاقیات آزادی ندارد. حال این که منظور از این آزادی و اخلاقیات چیست خود قابل بحث و بررسی است.
اخلاقیات به طور کلی به معنای اصولی رفتاری است که هر شخص برای خود می پذیرد. به عبارتی دیگر آن اصول ثابت که به تصمیم گیری های من در طول زندگی جهت می دهد اخلاقیات من یا مورال من نام می گیرد. در واقع اخلاقیات من درست و غلط بودن های زندگی من را تعیین می کند. غیر از این نوع اخلاقیات که اخلاقیاتی فردی است،اخلاقیات انواع گوناگونی مثل اخلاقیات دینی، اجتماعی، جغرافیایی، قومیتی و ملیتی نیز دارد. ولی انسان برای انتخاب اخلاقیات فردیش، در هر جایی از جهان مجبور به پذیرش هیچ کدام از این نوع اخلاقیات نیست. انسان در انتخاب درست ها و غلط های زندگیش آزاد است، آزاد هستی گرایی. در واقع انسان اخلاقیات مورد نظرش را انتخاب می کند ولی پس از انتخاب اخلاقیات مورد نظرش دیگر حق ندارد که پایش را از گلیم اخلاقیات منتخبش درازتر کند. شاید مثالی این موضوع را تفهیم کند.
فرض کنید شما می خواهید اخلاقیات و اصول بنیادی عقیدتی مشخصی مانند ایکس را انتخاب کنید. شما آزادید که اخلاقیات ایکس را انتخاب کنید یا ایگرگ و زِد ها را. ولی شما اخلاقیات ایکس را انتخاب کردید. حال، پس از انتخاب اخلاقیات ایکس برای خودتان شما ملزم به تبعیت از آن اخلاقیات و پاسخگوی تبعات آن اخلاقیات نیز خواهید بود. مثلا اگر شما انتخاب می کنید که قاتل را باید کشت، هم می بایست در صورتی که حتی خود، دوستانتان و یا نزدیکانتان مرتکب قتلی شدید کشته شدن را بپذیرید و هم می بایست پاسخگوی تبعات کشته شدن قاتل ها باشید. حال با این تفاسیر طرفداران آزادی به مشکلی بر می خورند.
توضیحات ما قبل، بعضی انسان ها را بدین تفکر سوق می دهد که انسان، پس از اختیار اخلاقیاتِ مشخص، دیگر آزادی ندارد. در واقع آن ها بر این باورند که انتخاب اخلاقیات مورد نظرشان، هر چقدر که ایده آل هم باشد ولی آزادی در رفتار را از انسان می گیرد. لذا با تکیه بر این عقیده بعضی انسان های امروزی ترجیح می دهند که اخلاقیاتی نداشته باشند. در واقع این انسان ها خود را بین دو راهی آزادی و با اخلاقیاتی می بینند و آزادی را انتخاب می کنند. حال این جا سه مسئله به وجود می آید.
اولین مسئله این است که ما بایست از خود بپرسیم که اگر آزادی را انتخاب کنیم چه می شود؟ در واقع تبعات انتخاب آزادیِ رفتاری چیست؟ طبیعتا آزادی در رفتار به ما اجازه می دهد که در مواقعی از یک عقیده ی بنیادی پیروی کنیم و در مواقعی دیگر اعتنایی به آن عقیده نداشته باشیم. مثلا آزادی در رفتار به ما اجازه می دهد که وقتی در چهار راه ها، چراغِ روبروی ما قرمز است از چهار راه عبور کنیم ولی وقتی چراغ برای خیابان قطع کننده از خیابان عبوری ما قرمز است ما از رانندگانی که در آن خیابان هستند توقع ایستادن پشت چراغ قرمز را داشته باشیم. به عبارت دیگر این رفتار از ما نشان دهنده ی این است که ما در انتخاب این عقیده که «پشت چراغ قرمز می بایست ایستاد» آزادی را انتخاب کردیم. به عنوان مثالی دیگر می توان گفت که آزادی در رفتار به ما اجازه می دهد که رشوه گرفتن دیگران را ناپسند ولی رشوه گرفتن خود را پسندیده انگاریم.
دومین مسئله این است که این که ما بین انتخاب آزادی و با اخلاقیاتی، آزادی را انتخاب می کنیم دقیقا بر چه اساسی این انتخاب را انجام می دهیم؟!! در واقع با قبول چه اصول و اعتقاد بنیادی ای ما قائل به انتخاب آزادی هستیم؟!! یا به عبارتی دیگر این که ما فکر می کنیم باید بین این دو، آزادی را انتخاب کنیم، ریشه در چه چیزی دارد؟ آیا ریشه در شناخت درست ما از آزادی دارد؟ یا تفکری است که بدون فکر کردن ما در موردش وارد ذهن ما شده؟!!!!!
سومین مسئله در مورد انتخاب آزادی رفتاری در مقابل با اخلاقیاتی این است که این انتخاب، آزادی ما را نسبت به انتخاب اخلاقیات خود سلب می کند. یعنی این که ما انتخاب می کنیم که هیچ اخلاقیاتی نداشته باشیم، آزادیِ انتخاب را از ما می گیرد. در واقع جمله ی مذکور از نویسنده معاصر، چارلز بوکوفسکی، به همین معناست. در حقیقت، این جمله ی این شخص اشاره به کسانی دارد که به بهای آزادی، بی اخلاقیاتی را بر می گزینند و در همین بین، آزادیِ انتخابِ اصولِ رفتاریِ خود را از بین رفته می بینند.
